Pierwsze miecze o ostrzach wykonywanych z nefrytu były szerokie i krótkie. Rozwój metalurgii przyczynił się do tego, iż już w czasach panowania dynastii Zhou ( od ok. 1045 r. p.n.e. do 256 r. p.n.e.) miecz jian przybrał formę, która dziś uznawana jest za ostateczną. „Klasyczny” miecz chiński ma stosunkowo cienką (mniej niż 4 cm szerokości), prostą, obosieczną głownię o długości ok. 70 cm, prostopadły do niej jelec oraz prostą, jednoręczną rękojeść, do której doczepiany jest podwójny chwost, który pełni nie tylko rolę dekoracyjną, lecz także służy odpowiedniemu wyważeniu miecza. 

Korzystnym dla rozwoju chińskich mieczy okazały się okresy Wiosen i Jesieni (VII – IV w. p.n.e) oraz Walczących Królestw (IV – II w. p.n.e.). Udoskonalone wówczas techniki obróbki metali pozwalały wytwarzać miecze o bardzo dobrych właściwościach użytkowych. W okresie Wiosen i Jesieni miały powstać dwa legendarne, wyjątkowo ostre miecze Ju Que i Zhan Lu. Ich twórcą był równi legendarny płatnerz – miecznik Ou Yezi. Według legendy blask bijący od klingi miecza Zhan Lu przyćmiewać miał słońce i gwiazdy. Miał być to też miecz harmonii i dobroci. Jeżeli posługujący się nim władca postępował moralnie i szlachetnie to miecz służył mu wiernie zapewniając dobrobyt i bezpieczeństwo jego państwu.

W tym samym okresie co Ou Yezi żyło także małżeństwo płatnerzy – mieczników Gan Jiang i Mo Xie, która według przekazów miała być córką sławnego Ou Yezi. Także z tą parą płatnerzy wiąże się romantyczna legenda zgodnie, z którą obydwoje poświecili swoje życie aby wykonać dwa wyjątkowo piękne miecze nazwane od imion swych twórców Gan Jiang i Mo Xie. Właścicielem tych mieczy miał być władca państwa Wu, He Lu, który kazał aby po jego śmierci miecze pochowano wraz z nim. Odnalezione po 600 latach przez niejakiego Zhang Hua zostały rozdzielone. W cudowny sposób oba miecze spotkały się jednak i niejako uciekając złym ludziom skryły się na wieki w nurtach rzeki Jangcy.

Kolejny wielki i równi legendarny jak poprzednicy wytwórca mieczy, Pu Yuan, żył w okresie Trzech Królestw (220 – 280 n.e.). Pu Yuan dokonał przełomu w technologii produkcji tej broni opracowując specjalną metodę hartowania ostrzy. Dzięki tej metodzie jego miecze zyskały sławę „tnących żelazo niczym błoto”.

Przez stulecia wykształciły się dwa podstawowe rodzaje chińskich mieczy jian – krótki miecz Wen Jian zwany mieczem uczonego lub kobiecym oraz długi i stosunkowo ciężki miecz wojownika  - Wu Jian. Oprócz nich na uwagę zasługują także takie miecze jak krótki duan jian, typowy dla dynastii Wu (222 – 265 n.e.) miecz – hak wu (Wu Gou Jian), w którym przy końcu klingi znajdował się mały służący do ataku na kończyny przeciwnika hak. Do ciekawszych mieczy należą też mający ząbkowane ostrze „wąż o zębach piły” (Ju Chi Jian) oraz rozdwojony na końcu ostrza „język węża” (Shi Shi Jian), którym znakomicie można było blokować broń atakującego.

Obecnie miecze wykorzystywane są w tradycyjnych, chińskich sztukach walki. Techniki, w których są one wykorzystywane należą do skomplikowanych, ale i widowiskowych. Jego użycie wymaga bowiem dużej koordynacji ruchów. Jak twierdzą chińscy mistrzowie sztuk walki człowiek walczący mieczem porusza się niczym feniks, który w locie unika ataków przeciwnika. To właśnie dzięki tej gracji ruchów walczącego nim wojownika oraz swojemu pięknu miecz jian został nazwany „arystokratą wśród broni białej".

Tekst i zdjęcia: Adam Paweł Olechowski